I śmiech niekiedy może być nauką,

Kiedy się z przywar, nie z osób natrząsa;

I żart dowcipną przyprawiony sztuką

Zbawienny, kiedy szczypie, a nie kąsa;

I krytyk zda się, kiedy nie z przynuką,

Bez żółci łaje, przystojnie się dąsa.

Szanujmy mądrych, przykładnych, chwalebnych,

Śmiejmy się z głupich, choć i przewielebnych.

Wpada Hijacynt, nowa postać rzeczy!

Miejsce dysputy zastał placem wojny,

Jeden drugiego rani i kaleczy,

Wziął w łeb do razu nasz rycerz spokojny.

Widzi, że skromność już nie ubezpieczy,

Więc, dzielny w męstwie, w oddawaniu hojny,

Jak się zawinął i z boku, i z góry,

Za jednym razem urwał dwa kaptury.

Lecą sandały i trepki, i pasy,

Wrzawa powszechna przeŕaża i głuszy.

Zdrętwiał Hijacynt na takie hałasy,

Chciałby uniknąć bitwy z całej duszy,

Więc przeklinając nieszczęśliwe czasy

Resztę kaptura nasadził na uszy.

Już się wymykał... wtem kuflem od wina

Legł z sławnej ręki ojca Zefiryna.

Ryknął Gaudenty jak lew rozjuszony,

Gdy Hijacynta na ziemi obaczył;

Nową więc złością z nagła zapalony,

Żadnemu z ojców, z braci nie przebaczył

Padł i mecenas, z krzesłem wywrócony,

Definitora za kaptur zahaczył,

Łukasz, raniony zwinął się w trzy kłęby,

Stracił Kleofasz ostatnie dwa zęby.

Coraz się mnożą i krzyki, i wrzaski,

Hałas powstaje i wrzawa aż zgroza.

Ojciec Remigi, sążnisty, a płaski,

Używa żwawo zgrzebnego powroza;

Wziął w łeb Kapistran obręczem od faski,

Dydak półgarncem ranił Symforoza,

Skacze Regalat do oczów jak żmija,

Longin się z rożnem walecznie uwija.

Już był wyciskał talerze i szklanki,

Pękły i kufle na łbach hartowanych,

Porwał natychmiast księgę zza firanki:

Wojsko afektów zurekrutowanych.

Nią się zakłada, pędzi poza szranki

Rycerzów długą bitwą zmordowanych.

Tak niegdyś sławny mocarz Palestyny

Oślą paszczęką gromił Filistyny.

Widzi to Rajmund, ozdoba Karmelu,

Widzi w tryumfie syna Dominika,

Wyjeżdża na harc i wpada, wśród wielu

Godnego siebie szukać przeciwnika.

Rafał z nim obok: "Ratuj, przyjacielu"-

Rzekł. Seraficzna w tym punkcie kronika

Padła nań z góry; legł i ręką kiwnął,

Dwa razy jęknął, cztery razy ziewnął.

Zapłakał Rafał, a mądry po szkodzie,

Wtenczas błąd poznał, że wróżkom nie wierzył,

Dotrzymał jednak kroku na odwodzie,

A gdy Gaudenty na niego się mierzył,

Zmokłym kropidłem w poświęconej wodzie

Oczy mu zalał, trzonkiem w łeb uderzył.

Nie spodziewając się takowej wanny

Stanął Gaudenty, zmoczony i ranny.

Otrząsł się wkrótce, a nabrawszy duchu,

W dwójnasób czyny heroiczne mnożył.

Ojcze Barnabo! lepiej było w puchu,

Po coś szedł w wojnę, po coś się źle złożył?

I ty, Pafnucy, ległeś w tym rozruchu,

I ty, Gerwazy, słusznieś się zatrwożył.

Nikt go nie wstrzyma w zemście przedsięwziętéj

Na waszą zgubę odetchnął Gaudenty.

Tak gdy z wierzchołka Alpów niebotycznych

Mały się strumyk sącząc wydobędzie,

Wzmaga się coraz w spadaniach rozlicznych,

Już brzeg podrywa, już go słychać wszędzie,

Echo szum mnoży w skałach okolicznych,

Staje się rzeką, a w gwałtownym pędzie

Pieni się, huczy i zżyma w bałwany,

Tym sroższy w biegu, im dłużej wstrzymany.

Wojna powszechna! Jak zabieżeć złemu,

W kącie z proboszczem wicesgerent radzą,

A chcąc usłużyć dobru powszechnemu,

Doktora tamże do siebie prowadzą.

Każdy z nich daje zdanie po swojemu.

Prałat, gdy postrzegł, że się darmo wadzą,

Biorąc wzgłąbsz rzeczy przez swój wielki rozum,

Rozkazał przynieść vitrum gloriosum..

Co niegdyś w Troi był posąg Pallady,

Co w Rzymie wieczne westalskie ognisko,

Tym był ten puchar, czczony przez pradziady,

Starożytności wdzięczne widowisko.

Wyjęto ze czcią z najpierwszej szuflady;

Przytomni zatem skłonili się nisko

I tę wieczystej załogę rozkoszy

W obydwie ręce wziął ksiądz podkustoszy.

Któż cię nad niego mógł lepiej piastować,

Zacny pucharze? kto nosić dostojnie?

On jeden z tobą umiał dokazować,

On godzien dźwigać w pokoju i w wojnie.

Szli dalej, żeby ten skarb uszanować,

Dzwonnik z szafarzem, ubrani przystojnie,

I Krzysztof trębacz, co w post i Wielkanoc

Z kościelnej wieży trąbił na dobranoc.

Już się zbliżają ku miejscu strasznemu,

Gdzie się zwaśnione mnichy potykają.

Czynią plac wszyscy dzbanu poważnemu,

Wszyscy ciekawie skutku wyglądają.

Mężny nosiciel - jednak po staremu

Myśli trwożliwe pokoju nie dają;

Umysł wspaniały podłej trwodze przeczy,

Orzeźwia dobro pospolitej rzeczy.

Już są u furty... ta stoi otworem...

Zły znak! w tym punkcie z daleka postrzegli,

Jako mecenas, prałat wraz z doktorem

Na przywitanie szybkim krokiem biegli

I żeby z zwykłym wprowadzić honorem,

Niektórych ojców i braci przestrzegli.

Wchodzi szczęśliwie puchar między braty,

Do doktorowskiej zaniesion komnaty.